Spis treści
Lat nie ubywa, ubywa sił, witalności i zdrowia. Psychicznego również.
Dzieci dorastają, pojawiają się wnuki, emerytura, samotność, brak obowiązków, natłoku pracy, a wraz z tym wszystkim brak poczucia bycia potrzebnym. Tak jednak nie musi być. Starość to proces nieunikniony, jednak w przypadku depresji to nie ona, sama w sobie, jest przyczyną. Kłopoty ze zdrowiem, również psychicznym mają ludzie w każdym wieku.
Przyczyny i objawy depresji seniora
Samopoczucie osób starszych jest zależne od wielu czynników. Wielu więcej, niż gdy jesteśmy młodzi. Mając energię, witalność, marzenia do spełnienia i cele do osiągnięcia, dostajemy skrzydeł, to nas nakręca. Z wiekiem nabywamy doświadczenia, które nie zawsze jest pozytywnym bagażem, bywa ciężarem. Przez całe życie pracujemy, działamy, dążymy do czegoś, a potem przychodzi moment, w którym już wszystko mamy, a to, czego nie mamy, uznajemy za nieosiągalne w tym wieku. Przestaje nam się chcieć.
Wraz z wiekiem zauważyć możemy mniejszą odporność na stres, na choroby, trudniejsze stają się procesy adaptacji, coraz częściej i mocniej zmagamy się z czynnościami, do których wykonania wcześniej nie potrzebowaliśmy zbyt wiele energii. Innymi słowy, zmniejsza się sprawność fizyczna, wytrzymałość, odporność.
Osoby starsze czują się mniej potrzebne. Posiadanie w życiu tego „istniejemy po coś” jest machiną napędzającą wszystko, co robimy. Niestety depresja dotyka osoby, które mimo chęci, marzeń i celów w życiu, znalazły się w sytuacji, która skutecznie uniemożliwia im radość z życia. I nagle okazuje się, że nie radzimy sobie z tym, nie wiemy jak mamy się zachować, co zrobić, przestajemy patrzeć na życie przez różowe okulary, noce stają się bezsenne, a my nie mamy ochoty wstać rano z łóżka.
Osoby starsze przechodzą na emeryturę, mieszkają najczęściej samotnie, a nawet jeśli nie, to i tak większość czasu są same (dzieci w pracy, wnuki w szkole, znajomych została garstka, a jedyna sąsiadka właśnie nie ma czasu). Emerytura to też ograniczone środki finansowe, to mniej rozrywek, mniej pozytywnych bodźców. I pojawia się coś nowego- przestaje nam się chcieć, jedzenie przestaje być smaczne, niby gotujemy w niedzielę, bo będzie rodzina, ale w poniedziałek już jest smutno.
Do tego dochodzi stan zdrowia, cholesterol i ciśnienie szybują w górę, boli kolano, przebyta niedawno operacja uniemożliwia dotychczasowe funkcjonowanie, a proces rekonwalescencji, zwłaszcza u starszych osób jest dłuższy i trudniejszy. Nie trzeba rano wstać, zadbać o wygląd i iść do pracy. Trzeba kupić leki, zrobić zakupy- czyli życie zmusza nas do monotonii, pozbawiając sił i pozostawiając daleko za sobą pozytywne emocje.
Inflacja, pandemia, wojna, to dzisiejsze problemy świata, które dotykają jednostkę. Nie radzą sobie z nimi czasem najwięksi twardziele, a co dopiero osoby starsze? Starsi ludzie są słabsi fizycznie, delikatniejsi, często po traumatycznych przeżyciach (śmierć ukochanej osoby), przebyte choroby (operacja, pobyt w szpitalu) i gdy pozbieramy to wszystko razem, to okazuje się to przytłaczające.
Rozmawiając z seniorami, często można odnieść wrażenie, że mają już dość wszystkiego. Bez względu na stan fizyczny czy majątkowy, czas jest okrutnym sędzią. Mimo że w przypadku osób, które mają cel, mają zajęcie, rozrywkę, potrafią się cieszyć i dalej przeć do przodu, bo mają chęci, ryzyko depresji nadal wisi nad ich głowami, bo jest związane nie tylko z otoczeniem czy podejściem do siebie, ale niestety także i z wiekiem.
Gdyby zaszufladkować depresję: osoby młodsze mają częściej zaburzenia psychiczne, seniorzy objawy somatyczne. Nie szufladkujmy, ale popatrzmy na to, co się dzieje, na typowe objawy depresji starczej:
– problemy ze snem (bezsenność albo nadmierna senność)
– zaburzenia odżywiania, utrata masy ciała, brak apetytu, zaparcia
– bóle głowy, obniżona aktywność fizyczna,
– wahania i zmienność nastroju (gorsze samopoczucie po obudzeniu),
– płaczliwość.
Szacuje się, że przekraczając magiczną cyfrę 65 lat, ryzyko depresji obejmuje 30% osób.
Więcej o przyczynach, objawach i stopniach nasilenia depresji przeczytasz w naszym artykule na Blogu, klikając TUTAJ.
Kliniczny obraz depresji osób starszych
Z wiekiem ludzkie ciało zaczyna słabnąć, pojawiają się choroby, a niedomaganie fizyczne łączy się często z urazami (np. złamaniami). Taki stan rzeczy, nie tylko może nasilać objawy depresji, ale jej występowanie utrudnia również leczenie schorzeń, np. udaru mózgu, nowotworów czy innych, ciężkich chorób.
Mózg jest nieodłącznie związany z ciałem, a co za tym idzie, sposób myślenia ma wpływ na emocje, te z kolei na ciało (i odwrotnie). To naczynia połączone, które wyjaśniają dość trywialny slogan “śmiech to zdrowie”. Nasze samopoczucie, chęci, wiara, praca nad emocjami, mogą mieć zasadniczy wpływ na zdrowie fizyczne i odwrotnie. W przypadku zaburzeń, zwłaszcza w chorobach somatycznych, zdrowie osoby starszej jest uzależnione od zespołu czynników, na które sami mamy wpływ, a te z kolei oddziaływają na nasze ciało i umysł.
Dlatego szalenie ważne jest, aby osoby w podeszłym wieku czynnie uczestniczyły w życiu społecznym, towarzyskim, czy artystycznym. Wiek nie jest wyznacznikiem tego, co możemy robić. Mieć pasje, zainteresowania, obowiązki czy choćby regularne oddawanie się przyjemnościom połączonym ze zdrowym trybem życia: spacery, słuchanie muzyki, czytanie książek, uprawianie ogródka, haftowanie i inne, które wcale nie muszą być związane z doświadczeniem czy wiedzą. Jeśli sami nie jesteśmy w stanie znaleźć sobie zajęć, które pochłoną nasz umysł, a przy okazji dodadzą ruchu, zatrzymają stagnację ciała, możemy skorzystać z ofert dla seniorów w domach kultury, organizacjach dla seniorów czy wszelkiego rodzaju publicznie dostępnych miejscach, w których możemy odkryć nowe pasje. Polecamy tu, modny w ostatnich latach, Uniwersytet Trzeciego Wieku.
Depresja to zaburzenia emocjonalne idące w parze z objawami somatycznymi (często nasilają je). Obniża nastrój i aktywność, powoduje lęki. Depresja starcza wpływa negatywnie na jakość życia, utrudnia leczenie chorób fizycznych oraz życia społecznego. W przypadku osób starszych należy zwrócić uwagę na objawy:
- szybsze męczenie się
- porzucenie zainteresowań, pasji
- obniżoną aktywność
- pogorszony nastój
- poczucie winy (nieuzasadnione racjonalnie)
- trudności z koncentracją i skupieniem uwagi
- zaburzenia snu
- zmiana wagi ciała, pogorszenie apetytu
- obniżona samoocena, brak wiary we własne możliwości
- spadek aktywności fizycznej (psychoruchowej)
Jak pomóc osobie starszej z depresją?
Choroby osób starszych są naturalnym procesem, jednak poznanie i w miarę możliwości, wyeliminowanie czynników ryzyka depresji, a co najważniejsze, podjęcie w odpowiednim momencie leczenia, pozwoli seniorowi funkcjonować sprawnie. O tyle, o ile czasem trudno uniknąć przyczyn depresji wieku podeszłego, o tyle można wspomóc swoje zdrowie nie tylko poprzez przyjmowanie leków, ale również poprzez podjęcie działania. To, co robimy, wpływa bowiem bezpośrednio, nie tylko na stan psychiczny, na emocje, ale również na stan fizyczny.
Są one nierozłączne, nasz umysł i ciało.
W tym miejscu moglibyśmy napisać poradnik, spis pomysłów, technik radzenia sobie ze stresem, listę czynności, które mogą pomóc w uniknięciu zaburzeń depresyjnych. Jednak najistotniejsze jest rozpoznanie depresji, podjęcie działania, W razie konieczności niezbędne jest również leczenie, bo choroby osób w wieku podeszłym są związane z ich sposobem życia i nie występują zawsze, tylko dlatego, że przekroczona została magiczna granica wieku.
Jeśli czujesz, że coś jest nie tak, że jest gorzej, że masz depresję albo widzisz ją u swojej mamy, babci czy nawet sąsiadki, zwłaszcza tej samotnej — zareaguj. Zaniechanie, pozostawienie osoby w podeszłym wieku bez pomocy, to najgorsze co można zrobić. Choroby somatyczne mogą nie być skojarzone z depresją, dolegliwości zwyczajnie będą zrzucane na karb wieku, lekceważone, a co za tym idzie, depresja może się pogłębiać, powodować kolejne problemy ze zdrowiem, a nawet prowadzić do tragicznych w skutkach działań, do samobójstwa.
Osobę starszą należy nie tylko otoczyć opieką, ale przede wszystkim skierować na leczenie. Jeśli widzimy objawy depresji, możemy pomóc jej sami w zakresie życia codziennego, jednak w zakresie leczenia, niezbędna będzie pomoc lekarza psychiatry lub terapia czy spotkania z psychologiem.
Więcej o leczeniu depresji dowiesz się z artykułu na naszym Blogu “Leczenie depresji”.
Czynniki ryzyka depresji u osób starszych
Mogą wydawać się banalne i niestety często są niezauważone, jako problem schorzenia psychicznego. Wiążą się bowiem ze stereotypami, na które nie zwracamy uwagi. Ich zauważenie, a zwłaszcza wiedza (podstawowa, niemedyczna) mogą nie tylko obniżyć ryzyko zachorowania, ale również wspomóc leczenie. Poza współistniejącymi chorobami należy zwrócić szczególną uwagę na:
- kłopoty ze słuchem
- poziom wykształcenia (im wyższy, tym ryzyko zachorowania staje się niższe)
- samotność
- brak opieki
- stan finansowy
- śmierć partnera
- osłabienie sprawności fizycznej (psychoruchowej)
- zmiana miejsca zamieszkania.
Test na depresję
Jeśli podejrzewasz u siebie lub u bliskiej Ci osoby depresję starczą, wykonaj prosty test online i sprawdź, czy potrzebna jest interwencja specjalisty.
Test Geriatryczna skala oceny depresji (Geriatric Depression Scale – GDS) znajdziesz pod tym linkiem:
TEST NA DEPRESJĘ OSÓB STARSZYCH
Jest to proste i rzetelne narzędzie, pozwalające na rozpoznanie natężenia depresji u osób starszych, to jest po 65. roku życia.
Wypełnienie tego testu pomaga w kwestii diagnostyki, jednak otrzymany wynik nie jest równoznaczny z postawieniem diagnozy. W przypadku otrzymania wysokiego wyniku, warto skonsultować się z psychiatrą, psychologiem bądź lekarzem rodzinnym.
Leczenie
Depresja, bez względu na wiek pacjenta, jest leczona podobnie. Jest to farmakoterapia i w razie konieczności wsparcie psychoterapeutyczne, które zleca lekarz psychiatra. W przypadku pojawienia się objawów depresji starczej im szybciej je zauważymy i poddamy diagnozie specjalistycznej, tym łatwiej będzie się nam z nią uporać.
Psychoterapia opiera się nie tylko na dostrzeżeniu problemu w sobie czy w otoczeniu (nie zawsze są to oczywiste powody), ale także na wskazaniu jak sobie z nimi poradzić, jak ich unikać, jak zmieniać nastrój czy też jak zapobiegać pojawianiu się.
Więcej o leczeniu depresji dowiesz się z artykułu na naszym Blogu “Leczenie depresji”.
Na myśl przychodzi mi pacjentka, która będąc już od dawna, na emeryturze, chciała znów pracować. Jednak nie z pobudek finansowych. Instynktownie ciągnęło ją do ludzi, do stałego zajęcia, do uniknięcia motywacji wstania rano z łóżka i co dla niej było najważniejsze, uniknięcia monotonii i nudy dnia codziennego. Zachowanie jej rodziny przejawiało się, nie tylko brakiem zrozumienia dla niej, ale również zbyt dużą troską (uzasadnioną w czasie pandemii obawą zachorowania), przez co doprowadziło do znacznego pogorszenia samopoczucia, jak i pogłębienia depresji.
W tym przypadku, chcąc połączyć rozsądek z troską i opieką, rodzina powinna nie tylko podjąć kroki do wsparcia pacjentki poprzez zaproponowanie jej zadań, ale również skierowanie na leczenie do specjalisty. Psychoterapia osób starszych może zacząć się już na poziomie najbliższego otoczenia, zwłaszcza rodziny. Robienie na drutach skarpet dla wnuka, niedzielne obiady, rozwiązywanie krzyżówek czy pieczenie ciast, to nie tylko zajęcia mające na celu zabicie czasu. To praca mózgu i ciała, wyznaczenie celu, który nie tylko sprawi radość, ale również może wstrzymać rozwój depresji.
Wszystkim Seniorom życzę spokoju i optymizmu!